Was wereldberoemde danseres Mata Hari uit Leeuwarden ook spion voor de Duitsers?

Was wereldberoemde danseres Mata Hari uit Leeuwarden ook spion voor de Duitsers?

Grootste tentoonstelling ter wereld in Fries Museum: 14 oktober 2017 – 2 april 2018

Was wereldberoemde danseres Mata Hari uit Leeuwarden ook spion voor de Duitsers?

LEEUWARDEN (NL) – Op vrijdag 6 oktober 2017 om 19.30 uur wordt in het Fries Museum in Leeuwarden de documentaire ‘De vele gezichten van Mata Hari’ van het tv-programma Andere Tijden getoond. De uitzending zal een dag later op televisie verschijnen op NPO2 om 21.20 uur. De documentaire sluit perfect aan bij de tentoonstelling die het Fries Museum van 14 oktober 2017 tot en met 2 april 2018 organiseert. Honderd jaar nadat Mata Hari stierf voor een Frans vuurpeloton ontmoeten bezoekers in het Fries Museum het meisje achter de mythe. Met 150 veelal nooit eerder vertoonde voorwerpen, waaronder persoonlijke bezittingen, foto’s, brieven en militaire dossiers, is de tentoonstelling de grootste over Mata Hari ooit.

In de aflevering van het geschiedenisprogramma van de NTR en VPRO met reportages over (bijna) vergeten gebeurtenissen uit de recente geschiedenis, wordt het turbulente leven van Mata Hari uitgebreid onder de loep genomen. Was de Friezin naast exotisch danseres en maîtresse ook een spion voor de Duitsers? De redacteuren van Andere Tijden gaan op zoek naar een antwoord.

Première in Fries Museum
De voorvertoning van de documentaire vindt plaats in de Theaterzaal van het Fries Museum. Een ticket kost € 10,00 (inclusief koffie/thee en een afsluitende borrel). Geïnteresseerden kunnen zich via de website van het museum opgeven voor de voorvertoning: https://www.friesmuseum.nl/te-zien-en-te-doen/activiteiten/voorvertoning-andere-tijden/

Tijdens de avond zijn regisseuse Gerda Jansen Hendriks en conservator Hans Groeneweg aanwezig om de documentaire in te leiden en vragen te beantwoorden. De uitzending zal een dag later op televisie verschijnen (NPO2, 21.20 uur).

Originele plakboeken
In de aflevering komt onder anderen conservator Yves Rocourt aan het woord. Hij bladert door de originele plakboeken die Margaretha Zelle – zoals Mata Hari echt heette – bijhield, vol knipsels van haar vele optredens als danseres. Verder verbeeldt het Nationaal Ballet het levensverhaal van de wereldberoemde Friezin in een grootschalige productie. Ook worden verloren gewaande opnames getoond uit de door David Carradine geregisseerde speelfilm over Mata Hari. Mede door geldgebrek en de onverwachte dood van Carradine zag de film nooit het levenslicht.

Grootste tentoonstelling over Mata Hari ter wereld
De kaartverkoop voor ‘Mata Hari: de mythe en het meisje’ in het Fries Museum in Leeuwarden is gestart. Tickets voor de tentoonstelling zijn uitsluitend online verkrijgbaar en te bestellen via www.friesmuseum.nl/tickets. Het museum maakt voor het eerst gebruik van time slots om lange wachtrijen te voorkomen.

Vanaf 14 oktober
Vanaf 14 oktober 2017, honderd jaar na haar dood, vertelt het museum voor het eerst het volledige levensverhaal van Margaretha Geertruida Zelle. Het meisje uit Leeuwarden groeide aan het begin van de vorige eeuw uit tot de wereldberoemde danseres Mata Hari. Aan het eind van de Eerste Wereldoorlog werd ze door de Franse dienst opgepakt en geëxecuteerd op verdenking van spionage. Mata Hari: de mythe en het meisje is de grootste tentoonstelling ooit over het leven van Margaretha Geertruida Zelle en is te zien tot en met 2 april 2018. Voor de tentoonstelling geldt een toeslag van €3,-.

Ruim honderd bruiklenen
Meer dan honderd bruiklenen uit binnen- en buitenland komen speciaal voor deze tentoonstelling naar Leeuwarden. Hieronder bevindt zich een selectie van de onlangs vrijgegeven Franse militaire dossiers, die voor het eerst voor het publiek te zien zullen zijn. Mata Hari: de mythe en het meisje is de grootste tentoonstelling ooit over het leven van Margaretha Geertruida Zelle.

Dansdebuut in 1905
Op 13 maart 1905 maakte Mata Hari haar dansdebuut in de bibliotheek van Musée Guimet. Vanuit Parijs veroverde ze de Europese danstheaters, van Rome tot Berlijn en van Wenen tot Madrid. Al snel kwam ze ook bekend te staan om haar welgestelde en invloedrijke minnaars en bewonderaars. Op 13 februari 1917 arresteerde de Franse geheime dienst Mata Hari. Ze werd toen al een tijdje geschaduwd door een team van geheim agenten. Na een proces waarin ze tegenstrijdige verklaringen gaf, bevond een oorlogstribunaal haar schuldig, het vonnis: ‘Mort’.

Primeur
De gerechtsdossiers in de zaak tegen Mata Hari zijn de afgelopen honderd jaar bewaard in de Franse militaire archieven in Vincennes. Tijdens de tentoonstelling zijn deze stukken voor het eerst voor het publiek te zien. Surveillanceverslagen, transcripties van haar verhoren en belangrijke bewijsstukken, zoals de onderschepte telegrammen van een Duitse militair attaché in Madrid, geven een kijkje in het proces tegen Mata Hari.

Meisje en moeder
De tentoonstelling neemt de bezoeker mee naar sleutelmomenten in het leven van Margaretha. Een poëziealbum, schoolrapport en zelf geschreven gedichten vertellen over een gelukkige jeugd in Leeuwarden. Onlangs verkregen objecten, brieven en foto’s geven nieuwe inzichten in haar tot nu toe onderbelichte rol als vrouw en moeder in Nederlands-Indië. Een babyboek laat zien hoe ze de ontwikkeling van haar zoontje Norman en dochter Non bijhield. Na het verlies van hun zoontje raakte het stel verwikkeld in een vechtscheiding. Het Fries historisch en letterkundig centrum Tresoar verkreeg onlangs brieven die deze periode illustreren en geeft deze correspondentie in bruikleen. Deze objecten laten zien dat MacLeod weigerde alimentatie te betalen en zijn ex-vrouw al het contact met haar dochter ontzegde. Margaretha schreef te twijfelen of ze in de buurt van haar dochter moest blijven, of naar Parijs moest gaan om een carrière op te bouwen.

Parijs
Van Musée Guimet in Parijs krijgt het Fries Museum een Shivabeeld en veertien wajangpoppen in bruikleen. Deze objecten vormden het decor tijdens haar eerste optredens in de bibliotheek van de rijke industrieel Émile Guimet. Uit deze periode stammen ook de plakboeken van Mata Hari. Hierin hield ze minutieus bij wat voor foto’s, affiches, recensies en artikelen over haar gepubliceerd werden. Deze persoonlijke verzameling is een van de topstukken van de tentoonstelling. In 1916, vlak voor haar arrestatie, werd Mata Hari vereeuwigd door de schilder Isaac Israels. Het levensgrote portret van het Kröller-Müller Museum is onlangs volledig gerestaureerd. In Mata Hari: de mythe en het meisje is het schilderij voor het eerst sinds deze restauratie te zien.

Collectie
Na haar dood groeit Mata Hari uit tot een mythe. Ze is stijlicoon, sekssymbool en femme fatale. Haar leven is onderwerp van talloze boeken en spreekt internationaal tot de verbeelding. Filmsterren als Greta Garbo, Sylvia Kristel en Marlene Dietrich spelen de rol van Mata Hari. Het Fries Museum heeft een omvangrijke eigen collectie op het gebied van Mata Hari. De eigen collectie wordt aangevuld met bruiklenen uit onder andere The National Archives in Londen, Musée Guimet in Parijs, het Franse militaire archief in Vincennes en Bibliothèque nationale de France, het Nationaal Archief en diverse privé verzamelingen.

Ontwerp
Het Fries Museum neemt bezoekers in zes tentoonstellingszalen mee op reis door het bewogen leven van Margaretha Geertruida Zelle. Het vernieuwende tentoonstellingsconcept werd ontwikkeld in samenwerking met Studio Louter. Opera Amsterdam tekent voor de theatrale vormgeving.

Leeuwarden Fryslân Culturele Hoofdstad van Europa
De tentoonstelling Mata Hari, de mythe en het meisje is onderdeel van Leeuwarden-Fryslân Culturele Hoofdstad van Europa 2018 (www.leeuwarden2018.info).

Mata Hari Tour Leeuwarden:
www.canalcruises.frl

TV-programma Andere Tijden:
https://www.anderetijden.nl/

Vakantiebestemming Friesland:
www.provinciefriesland.frl

Friesland vakantiearrangementen:
www.frieslandtravel.com

Gratis abonnement op Fries Nieuws:
www.friesnieuws.nl/aanmelden-nieuwsbrief

Portret van Mata Hari door fotostudio Reutlinger te Parijs (detail), Bibliothèque nationale de France, Parijs.

Koperen rammelaar van Non, Collectie Fries Museum, Leeuwarden. Fotografie: Erik en Petra Hesmerg.

Het geboorteboek van Norman & Non, ca. 1896 – ca. 1899, Collectie Fries Museum, Leeuwarden. Fotografie: Erik en Petra Hesmerg.

Brief van Margaretha (Mata Hari) aan haar echtgenoot Rudolph MacLeod, 1899, Collectie Fries Museum, Leeuwarden. Fotografie: Erik en Petra Hesmerg.

Rotan rammelaar van Norman, 1896-1899, Collectie Fries Museum, Leeuwarden. Fotografie: Erik en Petra Hesmerg.

Foto van Non, Collectie Fries Museum, Leeuwarden. Fotografie: Erik en Petra Hesmerg.

Brief van Margaretha Zelle vanuit Parijs aan Edward MacLeod, 1903. Collectie Tresoar, Leeuwarden.

Compositie van diverse objecten gerelateerd aan kinderen van Margaretha, Collectie Fries Museum, Leeuwarden. Fotografie: Erik en Petra Hesmerg.

Compositie van de plakboeken van Mata Hari met reproducties van originele foto’s uit de plakboeken, 1905-1915, Collectie Fries Museum, Leeuwarden. Fotografie: Erik en Petra Hesmerg.

Plakboeken van Mata Hari, 1905-1915, Collectie Fries Museum, Leeuwarden. Fotografie: Erik en Petra Hesmerg.

Mata Hari als danseres in Parijs, 1905, Boyer, P., Collectie Fries Museum, Leeuwarden.

Mata Hari als danseres in Parijs, 1905, Collectie Fries Museum, Leeuwarden.

Mata Hari in Wenen, 1907, Collectie Fries Museum, Leeuwarden.

Mata Hari op de renbaan, 1911, Collectie Fries Museum, Leeuwarden.

Mata Hari in Milaan, 1911/1912, Collectie Fries Museum, Leeuwarden.

Danskostuum bestaande uit hoofdsierraad met oorijzers en twee metalen bustehouders, mogelijk door Mata Hari gedragen, 1905-1917, Collectie Fries Museum, Leeuwarden. Fotografie: Erik en Petra Hesmerg.

Compositie van diverse objecten, Justin Herre zou de broche teruggeven aan Non, 1923, Collectie Fries Museum, Leeuwarden. Fotografie: Erik en Petra Hesmerg.

De broche van Mata Hari die naar Non had gemoeten, Collectie Fries Museum, Leeuwarden. Fotografie: Erik en Petra Hesmerg.

Foto van Mata Hari, gemaakt op de dag van haar arrestatie, 1917, Collectie Fries Museum, Leeuwarden. Fotografie: Erik en Petra Hesmerg.

Politiefoto Mata Hari, 1917, Collectie Fries Museum, Leeuwarden

Gebedenboek Mata Hari, 1917, Collectie Fries Museum, Leeuwarden. Fotografie: Erik en Petra Hesmerg.

BulletinNo1 Mata Hari, 1917, Collectie Fries Museum, Leeuwarden

Standbeeld van Mata Hari op de Voorstreek in Leeuwarden. Fotografie: Albert Hendriks Friesland Holland Nieuwsdienst www.frieslandholland.nl

Fries Museum. Fotografie: Albert Hendriks Friesland Holland Nieuwsdienst www.frieslandholland.nl

Leeuwarden Culturele Hoofdstad van Europa in 2018 – Leeuwarden Friesland The Netherland European Capital of Culture 2018: www.leeuwarden2018.info Fotografie: Albert Hendriks Friesland Holland Nieuwsdienst www.frieslandholland.nl en Hans Jellema (foto Keramiekmuseum Princessehof – The Princessehof National Museum of Ceramics www.princessehof.nl