In het spoor van paupers: Nationaal Vlechtmuseum Noordwolde

Door Albert Hendriks, 21 januari 2024

Luchtige meubelen van Jan des Bouvrie en andere designers in eens armoedig Fries vlechtdorp

NOORDWOLDE-FRIESLAND (NL) – Met name in het westen van Drenthe, maar ook in het oosten van Friesland, word je in musea geconfronteerd met het woord pauper. Met paupers worden arme sloebers en wezen uit het westen van Nederland bedoeld. Ongemanierd volk in de ogen van hen die het veel beter hadden. Ze werden 200 jaar geleden naar het noorden gezonden voor een soort heropvoeding op de heide, in de koloniën van de Maatschappij van Weldadigheid, nu UNESCO Werelderfgoed.

De paupers werden voorafgegaan door in plaggenhutten levende turfgravers. Armoede en uitbuiting, eeuwenlang. De weg naar enige welstand was lang, hetgeen te zien is in het Nationaal Vlechtmuseum Noordwolde in het Zuid-Friese Noordwolde. In dit dorp in de Gouden Friese Wouden, vlakbij Nationaal Park Drents-Friese Wold en het Drentse Frederiksoord, waar zich het bezoekerscentrum van de Koloniën van Weldadigheid bevindt, waren de inwoners na de turftijd, vanaf ongeveer 1850 tot halverwege de 20-ste eeuw, bijna allemaal druk met het vlechten van manden, wiegen en meubelen. Eerst van in de omgeving aanwezige wilgenteen en biezen, later van rotan uit Indonesië en andere landen met tropische regenwouden.

De kern van de rotanstengels is massief, dit in tegenstelling tot bamboe. Het buigzame en duurzame ‘riet’ uit de tropen werd ook versneden in verschillende diktematen en werd dan rotan-pit of pitriet genoemd. De sterke buitenlaag van de rotanstengels, rotanscheen, sneed men in verschillende breedtematen om onder andere te gebruiken als wikkelband en als vlechtband voor matwerk voor de stoelzittingen en leuningen.

Meubelindustrie

Van de grootschalige ambachtelijke productie van de eens populaire huiskamer-, tuin- en serremeubelen in Noordwolde is niets meer over. Eén van de laatste toppers uit het rijke Noordwoldiger meubelverleden is de fauteuil die presentator Rik Felderhof (nu 76) in zijn bekende televisieprogramma De Stoel (1990-2004) gebruikte. Deze werd ontworpen door Jan des Bouvrie en gemaakt door rotanmeubelproducent Rohé in Noordwolde. Dat was eens.

Wie weet beleeft Noordwolde, een steeds leuker wordend recreatiedorp, een come-back als ontwikkel- en maakcentrum van gevlochten meubels, maar dan meer in de categorie onderscheidend design. Want wie de vele filmpjes in het Vlechtmuseum bekijkt, zal vaststellen dat het seriematige handwerk van toen nu onbetaalbaar is. Dus moet het uniek, exclusief zijn, zodat de liefhebber bereid is de buitengewone prijs te betalen. Een stoel als kunstwerk. Een ‘wicker work art chair’ uit Noordwolde.

Maar wie kan er nog professioneel vlechten? De Rijks Rietvlechtschool in Noordwolde, gesticht in 1911, werd in 1967 gesloten. Het monument biedt nu heel toepasselijk onderdak aan het geheel vernieuwde Vlechtmuseum. De directie probeert onder andere door middel van workshops te redden wat er te redden is van het bijzondere ambacht van rietvlechter, eigenlijk meubelmaker. Wellicht net op tijd.

Toekomst

Het Vlechtmuseum biedt een terugblik, maar het zet je ook aan het denken. Wat kun je allemaal wel niet vlechten? Zou je stoelen van nieuwe natuurlijke grondstoffen, zoals hennep, kunnen vlechten? Past hier een zaal met buigzame kunst als nieuwe dimensie? De mode is al present in de vorm van een tentoonstelling van antieke en moderne handtasjes. Geen onbetaalbaar, minimalistisch en onpraktisch spul van Louis Vuitton en Ralph Lauren, maar mooi, nuttig en duurzaam. En met een verhaal. Van paupers.

Meer info:

www.vlechtmuseum.nl

www.proefkolonie.nl

www.kolonienvanweldadigheid.eu

Meer foto’s:

www.facebook.com/friesnieuws