De ruïnes van Marknesse: waterwerken van de Romeinen?

Waterloopbos in Noordoostpolder: verrassing op de bodem van de Zuiderzee

De ruïnes van Marknesse: waterwerken van de Romeinen?

MARKNESSE (NL) – De Romeinen wisten 2.000 jaar geleden heel goed hoe water efficiënt te gebruiken als eerste levensbehoefte en in te zetten voor hygiëne en vermaak. Water leiden en mijden, ze wisten het, eerder dan de Nederlanders. Ga maar eens naar Archeologisch Park Xanten aan de Rijn in Duitsland waar een Romeinse havenstad deels nagebouwd is. Daar, niet ver over de Nederlandse grens, wordt nog continu onderzoek gedaan naar de bouw- en leefwijze van de Romeinen in de eerste tot vierde eeuw na Christus.

De waterstaatkundige ‘proefwerken’ in het Waterloopbos bij Marknesse hebben veel weg van archeologische vondsten uit de Romeinse tijd. Foto’s: Albert Hendriks, Fries Nieuws.

Loop of fiets je door het Waterloopbos aan de Voorsterweg in het buitengebied van Marknesse in de Noordoostpolder, vlakbij het mooie oude Zuiderzeestadje Vollenhove, zou je kunnen denken dat hier ook Romeinen actief zijn geweest en wel in de periode dat de Zuiderzee nog een groot moerasbos was: allemaal watergerelateerde ruïnes. De vervallen bouwwwerken zijn echter tot 72 jaar oude waterloopkundige schaalmodellen van Delftse ingenieurs die vanuit de nevenvestiging van hun technische universiteit, Waterloopkundig Laboratorium De Voorst in Marknesse, de bouw van grote waterwerken, zoals de Deltawerken in Zeeland en havens in het buitenland, voorbereiden.

De plek in de in 1942 drooggevallen en daarna in cultuur gebrachte polder was ideaal. In de eerste plaats vanwege het natuurlijke hoogteverschil van 4 tot 5 meter tussen het oude land (Vollenhove) en het nieuwe land (de polder) waardoor een continue wateraanvoer zonder pompen gegarandeerd was en nog steeds is, in de tweede plaats vanwege de niet waterdoorlatende keileemlaag (uit de voorlaatste ijstijd), en ten derde om de aanwezige beschutting voor de met water gevulde modellen van het zeer gevarieerde, snelgroeiende en dichte bos.

Door het grote verval hadden de ingenieurs altijd de beschikking over stromend water in hun waterlopen met dammen, stuwen, kustlijnen, havenmondingen en sluizen. Er werden tussen 1950 en 1980 wel honderd modellen gebouwd, niet alleen voor eigen land (Deltawerken), maar ook in opdracht van andere landen. De Nederlandse waterstaatkundigen waren de Romeinen van toen geworden. Ook onze ingenieurs lieten ruïnes achter, niet als gevolg van oorlog met andere mogendheden, maar door de komst van de computer.

Rijksmonument
Nu is de grootste waterloopkundige proeftuin van de wereld een Rijksmonument dat beheerd wordt door Natuurmonumenten. De vereniging heeft een leuk infopaviljoen, het ProefLab genoemd, op het adres Voorsterweg 34, waar ook ruime parkeergelegenheid is, ook speciaal voor campers, een TOP, een Toeristisch Overstap Punt.

Als je mazzel hebt loop je bij de entree werktuigbouwkundige Henk Hilgenkamp uit Marknesse tegen het lijf. Hij, van professie technical support engineer bij Orgadata Benelux in Leeuwarden, is als vrijwilliger gids en baliemedewerker bij Natuurmonumenten. Als je het wilt weten, vertelt hij je precies over het hoe en waarom van het opgedoekte waterlaboratorium (nu Fletcher Hotel Restaurant Marknesse met 112 kamers), de uitzonderlijk rijke natuur en de functie van de deels door groen overwoekerde ruïnes en weer blootgelegde nog te restaureren en reeds gerestaureerde schaalmodellen.

Meer ruïnes in de polder
Het Waterloopbos is een must see in de Noordoostpolder. In de gemeente van Roger de Groot (burgemeester) zijn nog meer ruïnes te vinden, maar dan van veel oudere datum: het Enser kerkje op de zuidpunt van Schokland (UNESCO Werelderfgoed) en de burcht en haven van Kuinre.

Meer info:
www.natuurmonumenten.nl/natuurgebieden/waterloopbos
www.waterloopbos.net/geplaatstemodellen
www.romeinen.nl/locatie-overzicht/2520684170/lvr-archeologisch-park-xanten
www.flevolanderfgoed.nl/home/erfgoed/noordoostpolder-2/schokland-3/kerkruine.html
www.museumschokland.nl
www.canonnoordoostpolder.nl/zee/4-de-burchten-van-kuinre

Meer foto’s:
Zie de facebookpagina van Fries Nieuws-redacteur Albert Hendriks: www.facebook.com/AlbertHendriks1953

Vakantieland Friesland:
www.frieslandhollandtravel.nl (Vakanties met SGR-garantie en andere unieke zekerheden van het bureau voor toerisme van Fryslân, Friesland Holland)
www.elfstedentocht.org
www.frieslandholland.nl (bureau voor toerisme)
www.friesnieuws.nl (nieuws over toerisme in Friesland en randgebieden)

Werktuigbouwkundige Henk Hilgenkamp uit Marknesse is technical support engineer van beroep en in het Waterloopbos vrijwillig gids en baliemedewerker bij Natuurmonumenten. Op de achtergrond het infopaviljoen met café-restaurant. Vlakbij het huidige bezoekerscentrum is een nieuw ontvangstgebouw in aanbouw. Foto’s: Albert Hendriks, Fries Nieuws.

Het Waterloopbos, een eldorado voor wandelaars en fietsers, is zeer divers qua bomen en waterwegen, met dank aan de dikke leemlaag ter plekke. Foto’s: Albert Hendriks, Fries Nieuws.