Voor het hotel in Frederiksoord, de eerste kolonie in Drenthe, staat een standbeeld van Johannes graaf van den Bosch, ook wel ‘kolonieman’ genoemd. Zijn theorieën over armoedebestrijding, het gratis verstrekken van land en een woning aan armen om een nieuw bestaan op te kunnen bouwen, werden in 1860 zelfs omarmd door de president van de Verenigde Staten. Generaal Van den Bosch stichtte namens de Maatschappij van Weldadigheid in 1818 de eerste armenkolonie in het Drentse Frederiksoord. Daarna volgden Wilhelminaoord, Boschoord, Willemsoord, Veenhuizen, Ommerschans en Wortel en Merksplas in België. Foto: Albert Hendriks, Fries Nieuws, de nieuwsdienst van het bureau voor toerisme van Fryslân en reisorganisatie www.frieslandhollandtravel.nl

Beleef de historie van de Maatschappij van Weldadigheid en haar koloniën in mooie museum De Proefkolonie in Frederiksoord (Drenthe). De ontstaansgeschiedenis in het kort:
1815: Napoleon is gevallen. Willem I wordt koning van het Verenigd Koninkrijk der Nederlanden, het huidige Nederland en België. Een groot probleem in het nieuwe land is de hoge werkloosheid en de armoede. In de steden en ook op het platteland is er veel bedelarij. In 1818 leeft bijna een derde van de bevolking van liefdadigheid. De staatskas is leeg, de maatschappelijke orde lijkt bedreigd.
1817: De oprichting van de Maatschappij van Weldadigheid wordt voorbereid. Drijvende kracht is Johannes van den Bosch (Herwijnen, 2 februari 1780 – Den Haag, 28 januari 1844), een generaal met veel ervaring in Nederlands Indië. Hij was onder meer gouverneur-generaal van Nederlands-Indië, commandant van het Nederlands-Indische leger, minister van Koloniën en minister van Staat. Hij wil in Nederland de armoede uitroeien. Andere initiatiefnemers zijn hoge ambtenaren en de adellijke elite. Ook duizenden burgers in het hele land en in alle grotere gemeenten dragen bij, net als het Rijk zelf. De centrale idee is: wij zullen betalen voor grond en huisvesting, de armen zullen door te werken voor hun eigen onderhoud zorgen. Zo kosten ze de Staat niets meer. Meer nog: op termijn zouden de armen hun schulden aan de Staat kunnen terugbetalen, dankzij (landbouw)overschotten. De Maatschappij zal uitgroeien tot een nationaal experiment, met prins Frederik als beschermheer. Voordien was armoedezorg een zaak van de lokale kerken en besturen.
‘Het doel der Maatschappij is hoofdzakelijk om den toestand der armen en lagere volksklassen te verbeteren door aan die mensen arbeid, onderhoud en onderwijs te verschaffen en hen uit dien toestand van verbastering op te beuren en tot een hoogere beschaving, verlichting en werkdadigheid op te leiden.’
1818-1825. De Maatschappij van Weldadigheid sticht zeven landbouwkoloniën: vijf in de Noordelijke Nederlanden en twee in de Zuidelijke Nederlanden (het huidige België), waar de Maatschappij sinds 1822 actief is. Ze koopt in totaal ongeveer 80 vierkante kilometer grond aan. De Koloniën bevinden zich aan de rand van het land, op goedkope woeste heidegrond. Men wil er het land ontginnen en de landbouwproductie stimuleren. Dat gebeurt door de inzet van het verarmde stedelijke proletariaat én met nieuwe technieken. De eerste Kolonie heet Frederiksoord, naar de beschermheer van de Maatschappij. Er lijken alleen maar wins te zijn: meer binnenlandse voedselvoorziening, vernieuwende landbouwtechnieken, minder overlast in de steden, arme mensen die discipline wordt bijgebracht. Zij leren een vak en staan dankzij hun eigen ‘bedrijfje’ voor hun eigen onderhoud in. Mensen verheffen past in de Verlichtingsidee van de maakbare mens (en natuur). Het Nederlandse voorbeeld krijgt veel internationale belangstelling. Er zijn op dat moment in Europa gelijkaardige experimenten.
Foto: Albert Hendriks, Fries Nieuws, de nieuwsdienst van het bureau voor toerisme van Fryslân en reisorganisatie www.frieslandhollandtravel.nl

Weldadig Rondje, een schitterende fietsroute. Foto’s: Albert Hendriks, Fries Nieuws, de nieuwsdienst van het bureau voor toerisme van Fryslân en reisorganisatie www.frieslandhollandtravel.nl