Door Albert Hendriks, 7 en 10 februari 2024

Het mysterie van Grou. Waarom vieren ze in Fries waterdorp in februari Sinterklaas? Een zoektocht.

GROU (NL) – Begin februari 2024, na vijven, tracht de heengaande zon het centrum van het Friese watersportdorp Grou in het donker te laten verdwijnen. Maar er is verzet in de Middeleeuwse steegjes — die verhoudingsgewijs op wonderlijk grote pleinen uitkomen — en langs de kaden: romantische straatverlichting. Zo vinden vreemde gasten zeker de weg naar de boetiekachtige winkels, kroegen en restaurants. Grousters hebben geen verlichting nodig. Zij vinden de weg en hun dorpsgenoten wel op de tast.

Raar maar waar, er loopt geen kip op de klinkers! Wind- en doodstil is het. Straat- en kamerlampen stralen uitnodigend vorstelijk oranje licht uit, maar geen mens te zien in de schijnsels. Toch! Twee medewerksters van bakker Marten Boonstra. Ze begroeten de binnentredende verslaggever van Fries Nieuws vrolijk. Tot ze de camera zien. In de mooie zaak wordt op een prominente plek Sint Piter banket gepresenteerd: een klomp met een wortel en wat lekkers dat op gekleurde schuimbeton lijkt. Zijn ze hier toch de weg kwijt, ondanks de vele lantaarns, waaraan op verscheidene plekken rode pakjes hangen? Vieren jullie drie maanden later dan elders in Nederland nú Sinterklaas?

De dames, niet de jongsten, lijken maandenlang geen buitenlander te hebben gezien. Het is winter. Ze moeten er even inkomen als ‘de toerist’ vraagt wat die wortel in de klomp te betekenen heeft. En waarom ze zwarte hoedjes met een ouderwetse lasbril verkopen? En sprookjesboeken ‘It grutte Sinter Piter ferhaleboek’.

Schuchter en schichtig verdwijnt het verkoopstel achter de barricaden. Als de reporter, op zoek naar Friese eigenaardigheden, vraagt of ze met de zwarte klomp, het hoedje en de ‘duikbril’ op de foto willen om hun handel te promoten, is het antwoord: “Geen sprake van.” Hij krijgt het food, eigenlijk meer non-food, voor zich gezet alsof hij het paard van Sinterklaas is. En ze verdwijnen weer in de catacomben. Het is bijna sluitingstijd. En pakjesavond, zo blijkt later, maar alleen bij de bakker.

Openluchtmuseum

Slenterend en fotograferend door het dorp ontstaat de indruk dat je op een warme zomeravond door een gesloten openluchtmuseum loopt, zoiets als in Arnhem. Naarmate de stappenteller hogere getallen aangeeft, wordt het steeds mysterieuzer. Hier en daar duikt de heilige Sint Piter op: op de grote kerk op de terp en op de pastorie bijvoorbeeld. En in een verlaten steegje met een klein meisje, zo te zien een prinses. Krijg nou wat, in het Fries “net te leauwen!” Wat is hier gaande?

Op de omloop van de terp, de verhoging waarop de enorme, uit allerlei stenen opgetrokken kerk staat, een man die zijn hond uitlaat. Een kloosterlijke ambiance. Het eens Katholieke Godshuis werd bijna duizend jaar geleden gewijd als Sint Piters basiliek vanwege de verering van de apostel Petrus, Piter voor de Friezen. Hij werd de beschermheilige van het in de Middeleeuwen (500-1500) door veehouderij en visserij behoorlijk welvarend geworden Grou, dat ook toen rondom omgeven was door water. Geen fietsknooppunt, maar een waterknooppunt in het lage midden van de provincie. Alle transport ging per boot. Zo kon een dorp als Grou zich voorspoedig ontwikkelen, naast de Friese Elfsteden, met als dichtstbijzijnde buur de hoofdstad Leeuwarden.

 

 

Vragen

De wandelaar, rond de 65, blijkt stukken aardiger en informatiever dan de dames van de bakker. Sint Piter? “Oh, zie het als een soort Sinterklaasfeest, alleen op een ander tijdstip. Mijn kinderen vonden het heel leuk. Maar die zijn nu groot.”

Hij ligt er duidelijk niet wakker van, maar de ontdekkingsreiziger wel. Wat houdt het allemaal in? Waar staat Sint Piter voor? Waarom zijn de winkels open en is iedereen pleite? In de huizen volop licht, geen gordijn gesloten, maar geen mens te zien. De volgende stap: naar Grou bij daglicht. Oant moarn!

Bij daglicht

Woensdagmiddag 7 februari 2024: tumult in het centrum van Grou, het hoofddorp van Mid-Friesland! Reuring is er wel eens vaker, maar meestal in de zomer. Voor de deur van de plaatselijke bank, RegioBank Grou, wachten enkele dames met kinderen en heren. Janke Sietsma, secretaris van Pleatslik Belang Grou, waakt over het lint dat voor de entree van de bank is gespannen, dit bij afwezigheid van de voorzitter, politieman, zanger en gitarist Martin Koning. Er staat blijkbaar iets spectaculairs te gebeuren.

Om de pers te woord te staan zijn Wendy Hoogeboom en Peter van den Broek van de partij, respectievelijk communicatie- en public relationsmanager en voorzitter van het Sint Piter ‘komitee’. Zwaar geschut, hoewel zonder overgewicht. Het duo is in stelling gebracht om het bezoek van Aldemar in goede banen te leiden. Aldemar?

Net even anders

Een ‘zwerver’ nadert op de stoep van de Parkstraat het bankgebouw. Dat is hem! Om een lang verhaal kort te houden: Aldemar is de rechterhand van Sint Piter. En Sint Piter is de Sinterklaas, die geen Sinterklaas is, althans niet de alom bekende 5 december-figuur. Die trekt in een tomaatrode jurk (soutane) door het land met Zwarte Pieten, vaak door de Glorix gehaald, soms roetzwart, een spoor van heibel achterlatend. Trammelant, daar houden ze in Grou niet van, omdat Sint Piter voor alles een kinderfeest is. De uit 1903 daterende Grouster Sint draagt geen rode, maar een witte soutane. Zo weet je dat je de juiste voor je hebt.

Samen komen Sint Piter en Aldemar zaterdagmorgen 10 februari 2024 om half elf met de boot bij de Kade in Grou aan, vlakbij hotel Oostergo. Aldemar is dus geen gevlekte Piet, maar een goedlachse blonde Fries die volgens de persvoorlichters een boomhutbewoner in het nabijgelegen Nationaal Park De Alde Feanen is.

Komt hij de bank beroven? Nee, hij opent de Sint Piter shop in het bankgebouw. Daar kun je tot en met 21 februari promoartikelen kopen ter verering van Sint Piter. En Grou natuurlijk, het een na mooiste dorp van Friesland. Als Aldemar van de aanwezige kinderen een schaar heeft gekregen en het lint voor de deur gehalveerd heeft, blijkt binnen een handeltje te staan waarop de Paus en de burgemeester van Lourdes jaloers zouden zijn. Geen breekbare Roomse Sint Pieterpleintjes en Mariabeelden, maar kleding waarmee je voor de dag kunt komen.

Sprookjes

Peter van den Broek blijkt een geboren mannequin. Tijdens zijn optreden kopen de eerste klanten ‘It grutte Sint Piter ferhaleboek’. Het is een boek met sprookjes. Ze zijn niet geïnspireerd op de fantasieën van de Duitse broers Grimm, bekend van Roodkapje, Tafeltje Dek Je, Ezeltje Strek Je en vele andere, maar vrijgekomen uit het brein van lokale, taalkundig goed onderlegde figuren. Diepfriezen, want alle verhalen zijn in het Fries. Maar een slimme Hollander komt er wel uit, geholpen door de prachtige inspirerende illustraties. Een artistiek volkje, die Grousters, anders dan de Vetkopers in Leeuwarden. Die moeten uit de hele wereld kunstenaars aantrekken om wat moois te creëren. 

Erfgoed

In Grou gaan ze al eeuwen voor originaliteit en behoud van tradities die samenhangen met het Sint Piterfeest. “Ons feest is sinds 2018 officieel immaterieel erfgoed,” zegt Van den Broek trots. Dat is inderdaad bijzonder, want wie de historie van het Grouster kinderfeest tot zich neemt (zie de link onder Meer info’ aan het eind van dit artikel), leest dat het van generatie op generatie overgeleverde gebruik rond Sint Piter geëvolueerd is van een gedenkfeest rond de heilige Petrus (waarnaar de plaatselijke Middeleeuwse Sint Piterkerk vernoemd is) naar een verlaat Sinterklaasfeest, om vervolgens een bijna twee weken durende happening met totaal nieuwe elementen te worden.

Aan UNESCO Werelderfgoederen, zoals de Waddenzee en het Eise Eisinga Planetarium in Franeker, mag in principe niet gesleuteld worden, maar bij Nederlands immaterieel erfgoed is aanpassing aan de tijd toegestaan. Zou dat niet gebeuren, dan zou het vervliegen. Daarom in Grou geen Zwarte Piet of Pyt, maar Aldemar, een vrolijke Fryske Gea’er, een natuurman.

Het gedenken van Sint Piter begon in de vierde eeuw, ingesteld door de Rooms Katholieke kerk voor Petrus, de beschermheilige voor onder andere vissers en schippers. 22 Februari is de officiële gedenkdag, maar in Grou vieren ze zijn verjaardag op 21 februari, de avond ervoor, met een pakjesavond voor de kinderen in het dorp. 21 Februari is ook de dag dat Sint Piter de sleutel weer inlevert bij de burgemeester (die hij op de dag van aankomst kreeg) en huiswaarts keert, terug aar Spanje gaat.

De dag van aankomst is altijd de zaterdag vóór 21 februari, tenzij die zaterdag in de voorjaarsvakantie valt. Dan vindt de intocht nog een zaterdag eerder plaats, zoals in 2024 het geval is.

Intocht: Iedereen is welkom

6.000 Dorpsbewoners vieren het feest op de een of andere manier, vooral basisschooljeugd die overal bij betrokken wordt. Het 72-ste Sint Pitermearke, een Sinterklaassprookje voor jong en oud, wordt dit jaar tien keer opgevoerd in een zaaltje van hotel Oostergo en is totaal uitverkocht. 135 personen kunnen per optreden genieten van het toneel.

Zaterdag 10 februari kwamen een paar duizend Grousters en oud-Grousters naar de intocht van Sint Piter. Om 10.30 uur arriveerden hij en assistent Aldemar bij hotel en restaurant Oostergoo aan de Kade en trokken vervolgens door het dorp na een officiële ontvangst op het Halbertsmaplein door onder andere de burgemeester van de gemeente Leeuwarden, de heer Sybrand van Haersma Buma.

Buitenstaanders en buitenlanders die geïnteresseerd zijn in de oude traditie van de Sint Piter-viering in Grou zijn altijd welkom, benadrukt Peter van den Broek, voorzitter van de organisatie. Op tijd naar Grou gaan is het advies. Anders dan je misschien zou verwachten, zijn in het compacte Grou heel veel leuke cafés en restaurants en winkeltjes, zoals de Sint Pitershop, die alleen in februari, tot de viering van de verjaardag van Sint Piter, 21 februari dus, geopend is.

Meer info:

www.sintpiter.nl/geschiedenis/

www.sintpiter.nl

www.grou.nl

Meer foto’s:

http://www.facebook.com/friesnieuws

Bijna het hele dorp loopt uit om Sint Piter en Aldemar, de opvolger van Zwarte Piet (Pyt in het Fries), te begroeten. Op de happening komen ook veel oud-inwoners van het Friese waterdorp af. Het is niet alleen een groot meerdaags kinderfeest, maar ook een reünie. © Albert Hendriks Friesland Holland Nieuwsdienst