Zodenhuis en Yeb Hettinga Museum in Firdgum onderdeel van nieuwe werelderfgoedroute

25 september 2018/ Dagje uit, Friesland vakanties

UNESCO World Heritage Water Tour

De van zoden opgetrokken Middeleeuwse boerderij van Firdgum aan de Friese Waddenkust.

LEMMER (NL) – Nu de benoeming van de Maatschappij van Weldadigheid (Museum Koloniehof in Frederiksoord en het Gevangenismuseum in Veenhuizen) en het Koninklijk Eise Eisinga Planetarium in Franeker tot UNESCO Werelderfgoed nog een paar jaar op zich laat wachten, komt het bureau voor toerisme Friesland Holland met een op de kust en het natte binnenland georiënteerde erfgoedroute: de UNESCO Word Heritage Water Tour. De nieuwe route is uitgezet op basis van drie werelderfgoedmonumenten: het voormalige eiland Schokland ten zuiden van Emmeloord, het ir. D.F. Woudagemaal (stoomgemaal) in Lemmer en de Waddenzee met aangrenzend land.

Het thema is dus water: om het te keren (dijkenbouw, polders, bemaling, landaanwinning), het te gebruiken (voor het vervoer van goederen, het ontdekken van de wereld en de verdediging van stad en land), de rol ervan in de veengebieden (kanalen voor het vervoer van turf, wetlands, moerasbehoud) en in de landbouw (optimaal waterbeheer in de Noordoostpolder).

In magazine en boek
Na de 350 km lange autoroute, die ook uitermate geschikt is voor touringcars en motoren, volgt een fietsroute die in het kader van een meerdaags arrangement met bagagevervoer van hotel naar hotel en pechhulp onderweg. Voor het gemotoriseerde verkeer begint de tocht officieel op het voormalige Zuiderzee-eiland Schokland en eindigt in Natuurpark Rottige Meente en Nationaal Park Werribben-Wieden. Omdat de tour een ronde betreft, kan eigenlijk overal begonnen worden. Voor het fietsers wordt hotel Van der Valk in Wolvega het startpunt.

De route wordt gepromoot in het nieuwe gratis atlasmagazine van Friesland Holland dat voor het eerst op Boot Düsseldorf (19-27 jan. 2019) verschijnt. Een zeer uitgebreide beschrijving met zeer gedetailleerde kaarten en reportages met veel foto’s komt in de Friesland Holland Travel Guide & Tourist Atlas Nr. 2 die in de loop van 2019 verschijnt. Nr. 1, The best of Fryslân, met onder andere de Elfstedenroute, verscheen in de zomer van 2018.

Middeleeuwse zodenboerderij en streekmuseum
De meeste bezienswaardigheden op de route genieten ale enige bekendheid. Een opvallend stoppunt is het zodenhuis van Firdgum in het Waddenland ten noorden van Franeker.

Het noorden van Friesland wordt al meer dan 5.000 jaar bewoond. De eerste bewoners kwamen van de hoger gelegen zandgronden: Drenthe en omstreken. Om niet weg te spoelen met hun hele hebben en houwen, streken ze logischerwijs neer op de hogere delen van het landschap, op de kwelderwallen. Daar stichtten ze woonheuvels, terpen die steeds hoger werden door toevoeging van natuurlijke materialen: mest, zoden, struiken, huishoudelijk afval, huiden.

De zeepsiegel steeg, de terpen werden met gelijke tred mee verhoogd. Tot de komst van de kloostermoppen (de grote gelige en oranje bakstenen die we kennen van de kerken op de terpen en vanaf omstreeks het jaar 1100 gebakken werden door monniken in de talrijke kloosters) werden de muren van boerderijtjes opgetrokken met zoden.

Hoe zo’n Middeleeuwse boerderij in het Friese kustgebied in de periode van 400 tot 1300 eruit zag, kun je zien op het terrein van het Yeb Hettinga Museum in het piepkleine dorpje Firdgum ten noorden van Franeker. Wetenschappelijk onderzoeker Daniël Postma van het Terpencentrum van de Rijksuniversiteit Groningen en vrijwilligers begonnen in 2013 met de bouw van de “plaggenhut”. De buurt heeft ook een leuk streekmuseum in de naastliggende oude school ingericht. Als je ook maar iets hebt met de cultuurhistorie van Nederland biedt het een boeiende kennismaking met de leefstijl van het jaar nul tot in de 20-ste eeuw.

In het museum, voortgekomen uit een omvangrijke collectie oude landbouwwerktuigen van dorpsbewoner en boer Yeb Hettinga (Camstra State) en speurwerk met een metaaldetector door vriend Wietse Leistra, tref je unieke spullen aan. Zelfs munten uit de Romeinse en Karolingische tijd, dus van ongeveer 750 voor Christus tot 1000 na Christus! Die bodemvondsten bewijzen dat de Friezen vanaf de terpen van bijvoorbeeld Wijnaldum en Hegebeintum intensief handel dreven met andere Friese stammen langs de kust, steeds verder van huis, tot aan de grens van het Romeinse Rijk tussen Nijmegen en Wijk bij Duurstede. De Romeinen waagden zich niet in de natte moerassige rivierdelta — de Zuiderzee was toen één groot veenpakket — en al helemaal niet in Firdgum. Dat lag in de Middeleeuwen niet midden in het Waddenland, maar pal aan zee! Door landaanwinningsactiviteiten groeide de provincie noordwaarts en werden er nieuwe dorpen gesticht als Oudebildtzijl, het langste dijkdorp van Nederland.

De van zoden opgetrokken Middeleeuwse boerderij van Firdgum aan de Friese Waddenkust.

De van zoden opgetrokken Middeleeuwse boerderij van Firdgum aan de Friese Waddenkust.

De van zoden opgetrokken Middeleeuwse boerderij van Firdgum aan de Friese Waddenkust.

De van zoden opgetrokken Middeleeuwse boerderij van Firdgum aan de Friese Waddenkust.

Weten hoe het allemaal zat, hoe de Friezen eeuwenlang het hoofd boven water hielden? En soms ook niet. Ga dan naar het Yeb Hettingamuseum in Firdgum en geniet van de verhalen van oud-timmerman, en nu taxichauffeur, Karel Zaagsma (72) uit Sexbierum. De enthousiaste gids is een zeer kundige verteller. De Middeleeuwse zodenboerderij, het mini-Archeon van Friesland, stortte kort na de bouw in. Maar nu is er geen instortingsgevaar meer, want dankzij een paar vakkundige, zo goed als onzichtbare ingrepen van Zaagsma en zijn collega’s, zijn de muren effectief gestabiliseerd.

De 13-de eeuwse kerktoren van terpdorp Firdgum, een Rijksmonument, is een baken in het Waddenland. De oorspronkelijk aan Sint Nicolaas gewijde kerk werd in 1794 gesloopt. De toren staat aan de overzijde van de weg waar het zodenhuis staat.

De UNESCO World Heritage Water Tour (schematische weergave) op basis van drie werelderfgoedmonumenten: het voormalige eiland Schokland ten zuiden van Emmeloord, het ir. D.F. Woudagemaal (stoomgemaal) in Lemmer en de Waddenzee met aangrenzend land.

Meer info:
www.yebhettingamuseum.nl(zodenhuis)
https://www.rug.nl/news/2014/02/2014-02-04-zodenhuis-firdgum-hersteld
http://rijksmonumenten.nl/monument/8632/kerktoren-van-firdgum-toren-op-kerkhof/firdgum/
www.schokland.nl
www.woudagemaal.nl
www.waddensea-worldheritage.org/nl/waddenzee-werelderfgoed

Friesland Holland Travel Guide & Tourist Atlas en kaart bestellen?
www.frieslandhollandwebshop.nl

Vakantiebestemming Friesland Holland (Best in Travel 2018 volgens Lonely Planet):
www.provinciefriesland.frl

Arrangementen van bureau voor toerisme van Fryslân:
www.frieslandtravel.com
www.frieslandfietsvakanties.com

Gratis abonnement op Fries Nieuws:
Kosteloos abonnement op wekelijkse nieuwsbrief over toerisme, recreatie en evenementen in Friesland:
www.friesnieuws.nl/aanmelden-nieuwsbrief

Provincie Fryslân discrimineert bootverhuurders: Alleen HISWA-leden op haar boekingssite

21 september 2018/ Varen in Friesland

Juristen buigen zich over gedwongen winkelnering door Merk Fryslân

Provincie Fryslân discrimineert bootverhuurders:
Alleen HISWA-leden op haar boekingssite

Lemmer aan het IJsselmeer, een favoriete bestemming van huurders van een motor- of zeiljacht.

LEEUWARDEN (NL) – Friese bootverhuurders die niet lid zijn van de HISWA, en niet het boekingssysteem van de HISWA gebruiken, kunnen hun boten niet gratis op de website van de provincie Fryslân plaatsen. HISWA-leden daarentegen wel. Saillante details: de meesten van de 300 bootverhuurders in Friesland zijn niet lid van de HISWA en een toenemend aantal sluit zich aan bij concurrent NJI.

Het 100% gesubsidieerde marketingbureau van de provincie, Merk Fryslân, blijkt “stilletjes” een exclusieve deal te hebben gesloten met HISWA Vereniging in Amsterdam. Dit is één van de belangenorganisaties van watersportbedrijven in Nederland. Ook heel apart: het logo van de HISWA prijkt zelfs als enige op de site van de overheid.

Lees meer Provincie Fryslân discrimineert bootverhuurders: Alleen HISWA-leden op haar boekingssite

Waterrecreatiebedrijven letterlijk en figuurlijk op de kaart in één gratis Friesland magazine

21 september 2018/ Dagje uit, Varen in Friesland, Friesland vakanties

Innovatief atlasmagazine zonder advertenties biedt snel inzicht en overzicht

De voorkant van het nieuwe atlasmagazine van Friesland Holland over de waterkant van Friesland.

WOLVEGA (NL) – Het bureau voor toerisme van Fryslân, Friesland Holland, komt met twee bijzondere producties met het thema waterrecreatie. Eerder kondigde het al een veelomvattend reisboek over de zeer gevarieerde waterkant van Friesland aan, een glossy van ca. 260 pagina’s waaraan nu wordt gewerkt. Mede vanwege de internationale watersportbeurs Boot in Düsseldorf (januari 2019) en ten behoeve van provinciewijde distributie komt er ook een gratis atlasachtig magazine.

In feite is het magazine een compacte voorloper van het reisboek met dezelfde vaarwatergeoriënteerde bedrijven en attracties. Het magazine is speciaal voor massale distributie ontwikkeld. Het blad met veel thematische kaarten, impressies van watersteden en -dorpen en routes, wordt verspreid op beurzen en shows als Boot Düsseldorf en Motorboot Sneek en via 1.000 recreatie- en horecabedrijven in Friesland en omstreken. Het dikke vakantieboek verschijnt later in het voorjaar van 2019 en is een betaalde uitgave, net als nr. 1 The best of Fryslân. Van de Friesland Holland Travel Guide & Tourist Atlas zijn al meer dan 2.000 verkocht.

Lees meer Waterrecreatiebedrijven letterlijk en figuurlijk op de kaart in één gratis Friesland magazine

Plots grote interesse van Nederlanders voor stalen klassieker met zeil

21 september 2018/ Varen in Friesland

Jachtmakelaar Jan Peter Jaarsma verkocht meer bollen en aken dan ooit

Jachtmakelaar Jan Peter Jaarsma vervangt vaker dan voorgaande jaren het bordje ‘Te koop’ voor ‘Verkocht’.

HEEG (NL) – De verkoophaven van rond- en platbodemwerf Heech by de Mar een museumhaven noemen, vindt makelaar Jan Peter Jaarsma niet zo’n geslaagde opmerking. Dat maakt hij kenbaar met een schommelend hoofd. Want de 50 stalen zeilschepen die er liggen zijn niet antiek, maar klassiek. Neoklassiek vaak.

Ook neo is de belangstelling: meer Nederlanders “met gevoel voor stijl” stappen aan boord. Het gaat dan niet goed met de historische houten platbodems in ons land — de onderhoudskosten schuimen voor particuliere vaarders het ruim uit — maar Heech by de Mar beleeft een topjaar. In stoer staal welteverstaan. En de voorkeur gaat uit naar “jong gebruikt”.

NPO4 publiek dat tegen de 50 leunt of die net gepasseerd is, kijkt graag in de Hegemer haven rond en ontpopt zich steeds vaker als koper. Want een zeilboot zonder kiel, maar wel met een ziel, is volgens de in Elahuizen wonende ervaren makelaar (52) momenteel niet duur. Maar nóg goedkoper worden ze beslist niet, waarschuwt hij. Ze worden misschien wel veel duurder, want steeds meer Nederlanders tonen interesse, daar waar Duitsers eerst in de meerderheid waren.

Lees meer Plots grote interesse van Nederlanders voor stalen klassieker met zeil

Natuurbeschermer It Fryske Gea laat drie dagen publiek toe in geheimzinnig bos aan IJsselmeer

7 september 2018/ Dagje uit

Fries Erfgoed Route: Eendenkooi van Piaam

PIAAM (NL) –De Friese natuurbeschermingsorganisatie It Fryske Gea organiseert op zondag 9 september van 12.00 tot 16.00 uur en op woensdag 12 en 19 september 2018 van 14.00 tot 16.00 uur een unieke wandelexcursie in de eendenkooi van Piaam. Dit piepkleine dorpje ligt aan de Friese IJsselmeerkust, een paar kilometer ten zuiden van Makkum, aan de Fries Efgoed Route (Aldfaers Erf Route). Slechts een paar maal per jaar wordt de gelegenheid geboden een kijkje te nemen in het natuur- en cultuurmonument dat zijn oorsprong in de late Middeleeuwen heeft.

Een kijkje in de monumentale eendenkooi van Piaam. Foto: Albert Hendriks, Friesland Holland Nieuwsdienst.

‘Buismans Einekoai’ ligt in een bosschage verscholen. Veel mensen die langs de dijk van Makkum naar Workum rijden, of op de dijk langs de Makkumer Zuidwaard wandelen, vragen zich af wat zich in het struikgewas bevindt. Buismans kooi is een eeuwenoude eendenkooi, een grote vijver met daaromheen bochtige vangpijpen waarin vroeger de wilde eenden werden gevangen. De kooi wordt goed onderhouden, maar niet meer om waterwild te vangen, maar om het Recht van Afpaling en hiermee de rust in de omgeving te behouden.

Het afpalingsrecht omvat een zakelijke last waarmee de rondom de eendenkooi gelegen gronden, zoals weilanden, zijn bezwaard. Dat betekent dat niemand op die gronden verstorend voor de kooiker, voor de wildvang dus, actief mag zijn. Het recht ontleent zijn naam aan de palen die vroeger in een omtrek van 1000 tot 1500 meter rond de kooi werden geplaatst ter markering van de grenzen van de grens. Eendenkooien bestaan al sinds de 16-de eeuw.

Pijp
Een eendenkooi is een bedrijf met verhalen. Het kooikerhondje met zijn lange bruine en witte haren heeft zijn naam te danken aan zijn rol in eendenkooien. Met zijn wapperende witte staart lokte het de nieuwsgierige eenden naar een vangpijp. Hoe de kooiker en zijn hondje precies te werk gingen vertellen natuurgids Lydia Barkema tijdens de excursie. De zegswijze ‘de pijp uit gaan’ wordt ook vaak in verband gebracht met eendenkooien, met de vangpijp, maar volgens taalkundigen slaat pijp op de gang van een konijnen- of vossenhol. Met jagers voor het hol betekende dat het einde. Hoe dan ook, het publiek kan 9, 12 en 19 september een blik achter de spreekwoordelijke én echte (riet)schermen werpen.

Restauratie
De Buismanskoai werd de afgelopen jaren opgeknapt in het kader van het project ‘Kongsi van de Eendenkooi’. Hierbij werden de vangpijpen hersteld, oorspronkelijke struiken aangeplant, het kooibos uitgedund en de parkeerplaats opgeknapt. Ooit telde de Waddenkust 142 eendenkooien, waarvan de oudste teruggaan tot de Middeleeuwen. Vooral in de vorige eeuw raakten veel kooien in verval. Tijdens het project zijn 24 van de 29 overgebleven kooien in het Waddengebied hersteld zodat deze in gebruik kunnen blijven als vangkooi, excursiekooi of als kooi voor wetenschappelijk onderzoek. De samenwerkende partijen zijn naast It Fryske Gea: Landschapsbeheer Friesland, Landschapsbeheer Groningen, Staatsbosbeheer, Natuurmonumenten, Groninger Landschap en De Kooikersvereniging. Het project werd financieel mogelijk gemaakt door bijdragen van Het Waddenfonds en de Provincies.

It Fryskje Gea
It Fryske Gea is de provinciale vereniging voor natuurbescherming in Fryslân. Zij heeft als doel bescherming, behoud en ontwikkeling van natuur, landschap en cultuurhistorisch erfgoed in Fryslân. De vereniging beheert momenteel meer dan zestig verschillende natuurgebieden – met een totale oppervlakte van ruim 20.000 hectare – verspreid over de hele provincie. In haar werk wordt de vereniging gesteund door circa 35.000 leden.

Aanmelden excursies
Aanmelden kan uiterlijk een dag voor de excursie tot 15.00 uur via www.itfryskegea.nlof 0512 – 38 14 48. Deelname is voor leden van It Fryske Gea gratis op vertoon van de ledenpas en niet-leden betalen € 4,- (t/m 12 jaar € 2,-).

Piaam is een dorp aan de voormalige Aldfaers Erf Route, een erfgoedroute die door het bureau voor toerisme Friesland Holland samen met lokale ondernemers nieuw leven wordt ingeblazen. De route staat prominent in de nieuwe officiële reisgids van Friesland met beschrijving, foto’s en een kaart: www.frieslandhollandwebshop.nl

Piaam is een dorp aan de voormalige Aldfaers Erf Route, een erfgoedroute die door het bureau voor toerisme Friesland Holland samen met lokale ondernemers nieuw leven wordt ingeblazen. De route staat prominent in de nieuwe officiële reisgids van Friesland met beschrijving, foto’s en een kaart: www.frieslandhollandwebshop.nl